Ναόμι Κλάιν: Βασανιστήρια, θεραπεία σοκ και λεηλασία

Η Ναόμι Κλάιν μιλάει σήμερα, Σάββατο, στις 8 το βράδυ, στο B-Fest, το αντιεξουσιαστικό φεστιβάλ που οργανώνεται από το περιοδικό Βαβυλωνία, και άλλες συλλογικότητες στην Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου.Θα συνιστούσαμε στους αναγνώστες μας να μην χάσουν αυτή την ομιλία.

Με την ευκαιρία παραθέτουμε το ενδιαφέρον κείμενο που υπογράφει ο Στέλιος Ελληνιάδης και δημοσιεύεται σήμερα στην εφημερίδα "Δρόμος της Αριστεράς".


Ναόμι Κλάιν: Βασανιστήρια, θεραπεία σοκ και λεηλασία

Η ιστορία του καπιταλισμού γράφεται με το αίμα των ανθρώπων που εργάζονται. Όσο κι αν αυτό ακούγεται μακάβριο, όσο κι αν αυτό βιώνεται με διαφορετικούς τρόπους στις καπιταλιστικές μητροπόλεις, αποτελεί μια σκληρή αλήθεια, που αντί να αμφισβητείται επιβεβαιώνεται όλο και περισσότερο στην εξέλιξη του.

Μέχρι το 1990, οι ένθερμοι θιασώτες τού καπιταλιστικού συστήματος υποστήριζαν ότι οι αιματοχυσίες ήταν αναπόφευκτες, γιατί οι αξίες του απειλούνταν από τους κομμουνιστές που ήθελαν βίαια να επιβάλλουν την ηγεμονία τους στον κόσμο. 

Έτσι, με αντίπαλο δέος τη Σοβιετική Ένωση, δικαιολογούσαν τους πολέμους, τα πραξικοπήματα, τις επεμβάσεις, ακόμα και τις γενοκτονίες σε όλο τον κόσμο. Σαν να μην έφτανε το τεράστιο σφαγείο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου με 25 εκατομμύρια νεκρούς σοβιετικούς πολίτες ανάμεσα στα θύματα που είχε ο ενδοκαπιταλιστικός ανταγωνισμός, αμέσως μετά, Ελλάδα, Κορέα, Βιετνάμ, Καμπότζη και Λάος κατακάηκαν απ' άκρη σ' άκρη και εκατομμύρια άνθρωποι αφανίστηκαν και ακρωτηριάστηκαν εν ονόματι της ελευθερίας και της αποτροπής του κομμουνιστικού κινδύνου. Ινδονησία, Αλγερία, Κονγκό, Ερυθραία, Ιράν, Κύπρος, Βραζιλία, Ονδούρα, Γουατεμάλα, Σαλβαδόρ, Νικαράγουα, Αργεντινή, Παραγουάη, Χιλή, Περού, Πακιστάν, Μπαχρέιν, Παλαιστίνη και πολλές άλλες χώρες πλήρωσαν, και μερικές ακόμα πληρώνουν, αυτές τις «αξίες», με αίμα, στην κυριολεξία. 

Εγκάθετες δικτατορίες, φυλακές, εκτελέσεις, εξαφανίσεις, βασανιστήρια, στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων, μαζική φτώχεια και άλλα τέτοια «ευαγή» ρήμαξαν τις εκτός μητροπόλεων χώρες. Η ωμή αλήθεια, ότι η πραγματική αξία που υπερασπίζονταν και διεκδικούσαν οι μητροπόλεις ήταν ο πλούτος αυτών των χωρών, δεν γινόταν αποδεκτό, δεν γινόταν πιστευτό ή υποβαθμιζόταν η σημασία του, από μεγάλα τμήματα των δυτικών κοινωνιών που νοιάζονταν μόνο για τη δική τους ευημερία, αδιαφορώντας για τους τρόπους και τις μεθόδους με τις οποίες εξασφαλιζόταν. Οι φωνές των αντιφρονούντων στη Δύση δεν ήταν αμελητέες, αλλά δεν μπόρεσαν ποτέ να αντιστρέψουν την κυρίαρχη τάση, του εφησυχασμού και της αδιαφορίας για τις τύχες των άλλων. 

Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και τη διάλυση του ανατολικού μπλοκ, του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού, οι μητροπολιτικές δυνάμεις άλλαξαν τα προσχήματα. Δεν ήταν πια οι κομμουνιστές ο κίνδυνος για τις αξίες του δυτικού καπιταλισμού. Εφευρέθηκαν νέοι εχθροί. Οι Σέρβοι, οι ισλαμιστές και όσοι είχαν απομείνει ανεξάρτητοι, έξω από την κεντρική μητροπολιτική σφαίρα. Ορισμένοι απ' αυτούς είχαν στενούς δεσμούς με τις μητροπόλεις, αλλά προσφέρονταν για εξιλαστήρια θύματα λόγω της ανεξαρτησίας και της φυσιογνωμίας τους, όπως οι Ιρακινοί υπό τον Σαντάμ Χουσεΐν και οι Λίβυοι υπό τον Μουαμάρ Καντάφι. Έτσι, η μητροπολιτική διοίκηση διεύρυνε τους στόχους της, προς όφελος της βιομηχανίας όπλων, των εταιριών πετρελαίου και του ανταγωνισμού της με τις αναδυόμενες δυνάμεις, κυρίως την Κίνα και τη Ρωσία. Με τα νέα προσχήματα, ξεκίνησαν οι πόλεμοι που διαμέλισαν τη Γιουγκοσλαβία, το Ιράκ, το Αφγανιστάν και τη Λιβύη, αυξήθηκε η επέμβαση στην Αφρική και εντάθηκε η πίεση στη Συρία, την Αίγυπτο, το Ιράν, τη Βόρεια Κορέα, την Κούβα, τη Βενεζουέλα και πολλές άλλες χώρες σε όλες τις ηπείρους. 

Δόγμα του σοκ

Αλλά ο πόλεμος και οι στρατιωτικές επεμβάσεις δεν επαρκούν πλέον για τη διαιώνιση της δυτικής κυριαρχίας, την ενίσχυση της χρηματιστικής ολιγαρχίας και τη συνέχιση της -έστω διαβαθμισμένης- ευημερίας για όλους ή σχεδόν για όλους. Η οικονομία της αγοράς χρειάζεται όλο και περισσότερο αίμα, όλο και μεγαλύτερο πλιάτσικο, για να επιβιώνει και να μακροημερεύει. Προϊόν αυτής της απληστίας που είναι φυσικό επακόλουθο της ολιγαρχικής υπερσυγκέντρωσης του πλούτου, είναι οι πολιτικές της ολοκληρωτικής αφαίμαξης των πιο αδύναμων. Κι αυτή η τάση είναι τόσο επιθετική που δεν αρκείται στη λεηλασία των «εκτός», των τρίτων, αλλά εφαρμόζεται και στις κοινωνίες, τις χώρες και τα κράτη που είναι σύμμαχοι των μητροπόλεων, που υποτίθεται ότι συγχρονίζουν τις οικονομίες τους και από κοινού διεκδικούν και διαμοιράζονται τον πλούτο των άλλων. 

Μάλιστα, αυτός ο διασυμμαχικός κανιβαλισμός επεκτείνεται ακόμα και στο εσωτερικό των ίδιων των μητροπόλεων κατατρώγοντας τις σάρκες κι αυτών των κοινωνιών των μητροπόλεων. Το φίδι που τρώει την ουρά του. Αυτές οι σύγχρονες πολιτικές αφαίμαξης εφαρμόζονται εδώ και αρκετά χρόνια και αποτελούν δημιουργήματα οικονομικών «σχολών» γνωστών πανεπιστημίων, συντηρητικών δεξαμενών σκέψης, πολυεθνικών εταιριών, τραπεζών και μυστικών υπηρεσιών. Μία από τις σημαντικότερες πολιτικές αυτού του είδους είναι η πολιτική του σοκ. Η πολιτική που αποσκοπεί στη λεηλασία του στόχου-κράτους με εργαλείο και αφορμή μία φυσική ή μία τεχνητή καταστροφή. 

Η Ναόμι Κλαιν δεν γέννησε το «δόγμα του σοκ», αλλά το εντόπισε και το ανέδειξε όχι σαν μία τυχαία επιλογή, αλλά σαν ένα «σύστημα», ένα πρόγραμμα κατάλληλα επεξεργασμένο για αστραπιαία αξιοποίηση των «ευκαιριών» που προσφέρει ένας γονατισμένος από τα φυσικά φαινόμενα λαός ή για τη δημιουργία μίας κρίσης που ανοίγει διάπλατα τις πόρτες για τη λεηλασία του ατομικού και δημόσιου πλούτου ενός κράτους, ενός έθνους, μιας κοινωνίας. 

Από τη Χιλή στη Νέα Ορλεάνη

Η στρατηγική που επεξεργάστηκε ο Μίλτον Φρίντμαν με τους συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, συνιστά στις κυβερνήσεις των μητροπόλεων και στα ολιγοπώλια να περιμένουν κάποια μεγάλη κρίση προκειμένου να εκποιηθούν τμήματα του δημόσιου τομέα σε ιδιώτες επιχειρηματίες πριν συνέλθουν οι πολίτες από το σοκ της καταστροφής. Ο Φρίντμαν διαμόρφωσε αυτή τη στρατηγική τα χρόνια που πρόσφερε συμβουλευτικές υπηρεσίες στον δικτάτορα της Χιλής Αουγκούστο Πινοτσέτ, και η οποία περιλάμβανε ιδιωτικοποιήσεις, περιστολή των κοινωνικών δαπανών και απορρύθμιση. 

«Ο Φρίντμαν προέβλεψε ότι η ταχύτητα, το εύρος και η αιφνιδιαστική επιβολή οικονομικών αλλαγών θα προκαλούσαν στον πληθυσμό ψυχολογικές αντιδράσεις οι οποίες διευκόλυναν την προσαρμογή». Αυτή είναι η «οικονομική θεραπεία σοκ» κατά τον Φρίντμαν. Στην περίπτωση της Χιλής, η εφαρμογή αυτής της πολιτικής ενισχύθηκε από ένα κύμα τρομοκρατίας που περιλάμβανε δολοφονίες, βασανιστήρια και εξαφανίσεις αντικαθεστωτικών. Οι ομάδες των εκτελεστών εξόντωσαν εν ψυχρώ με απαγωγές, συλλήψεις και «επισκέψεις» στους χώρους κράτησης 80 χιλιάδων πολιτικών κρατουμένων, 3.200 κομμουνιστές και οπαδούς του δολοφονημένου προέδρου Αλιέντε, για να αποκεφαλίσουν το κίνημα αντίστασης στη χούντα και στο ξεπούλημα του πλούτου της χώρας στα ολιγοπώλια. Έτσι η εφαρμογή του σοκ ήταν πλήρης και αποτελεσματική. 

Τα ίδια εφαρμόστηκαν στο Ιράκ, με τον πόλεμο, την εισβολή και στη συνέχεια τη διάλυση του κράτους, την ιδιωτικοποίηση των πάντων κ.λπ. από την αμερικανική διοίκηση, η οποία πολύ ανάγλυφα ονόμασε την όλη επιχείρηση «Σοκ και Δέος». 

Η μεγάλη καταστροφή που προκλήθηκε από τον τυφώνα Κατρίνα, μετά την κατάρρευση των φραγμάτων που προστάτευαν τη Νέα Ορλεάνη, έδωσε την ευκαιρία, με παρότρυνση του Φρίντμαν, να καταργηθεί η δημόσια εκπαίδευση και να αντικατασταθεί από ιδιωτική, μέρος της οποίας επιδοτείται από το κράτος. Αυτός είναι ο καπιταλισμός της καταστροφής, δηλαδή ο καπιταλισμός που ευνοείται από την καταστροφή. 

Βασανιστήρια και λεηλασία

Οι οικονομικές αυτές πολιτικές που προϋποθέτουν την ψυχολογική αδρανοποίηση των θυμάτων, έτυχαν επεξεργασίας με τα βασανιστήρια που αποσκοπούν στην πλήρη κατάρρευση του ανθρώπου, το εσωτερικό «άδειασμα» του και την εμφύτευση σ' αυτόν του φόβου και της υποταγής. 

Αυτά τα βασανιστήρια εφαρμόστηκαν από τη CIA με τη συνδρομή ψυχολόγων, ιατρών και κοινωνιολόγων στις χώρες που οι Αμερικάνοι είχαν επιβάλλει και στήριζαν δικτατορικά καθεστώτα, όπως στην Ονδούρα. Αποστέρηση των αισθήσεων, ψυχοτρόπες ουσίες, απομόνωση, ηλεκτροσόκ και πολλά άλλα μέσα χρησιμοποιήθηκαν από ειδικούς, όπως ο Γιούεν Κάμερον και ο Ντόναλντ Χεμπ. 

Τα βασανιστήρια συνεχίζονται μέχρι τις μέρες μας. Όλοι έχουν δει εικόνες από το Γκουαντάναμο με κρατούμενους που τους έχουν κλείσει τα αφτιά για να μην ακούνε και τα μάτια για να μην βλέπουν, ενώ τους έχουν αλυσοδεμένους στο έδαφος. Όλοι έχουν δει τις εικόνες με τους εικονικούς απαγχονισμούς γυμνών κρατουμένων με κουκούλες στο Άμπου Γκράιμπ. Και όλοι ξέρουν για τις μυστικές φυλακές της CIA που κρατούνται και βασανίζονται άνθρωποι εναντίον των οποίων καμία κατηγορία δεν έχει απαγγελθεί. 

Είναι εκπληκτικό πώς και πόσο άμεσα συνδέονται μεταξύ τους πόλεμοι, δικτατορίες, βασανιστήρια, αποδόμηση του κοινωνικού κράτους και ιδιωτικοποιήσεις, αλλά και τυφώνες, σεισμοί, πλημμύρες και λιμοί που φτωχαίνουν τους λαούς και πλουτίζουν τους ολιγάρχες. Προσαρμοσμένο στις τοπικές συνθήκες, το σοκ της καταστροφής εφαρμόστηκε στη Ρωσία, την Πολωνία, την Ουγγαρία, τη Λετονία, τη Γιουγκοσλαβία, τη Βολιβία, την Αργεντινή, τη Λιβύη, αλλά και στην Αϊτή αμέσως μετά τον καταστροφικό σεισμό και στην Ινδονησία αμέσως μετά το τρομακτικό τσουνάμι που σάρωσε τις ακτές και σκότωσε πάνω από 200 χιλιάδες ανθρώπους. Παντού με καταστροφικά αποτελέσματα. 

Τελικά, μέσα στα χρόνια συσσωρεύτηκε πολύ μεγάλη αρνητική εμπειρία για τους λαούς. Αλλά αυτό καθόλου δεν άλλαξε τα σχέδια της ολιγαρχίας, η οποία μεγαλώνει το μερίδιο του πλούτου της όσο οι λαοί δυστυχούν από τις πολιτικές της. Η Παγκόσμια Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Σχολή του Σικάγου δεν σταμάτησαν να στέλνουν τους υπαλλήλους τους να αναλάβουν τα βασικά πόστα στις καταρρέουσες οικονομίες για να εφαρμόσουν με ακρίβεια και σκληρότητα τα ευνοϊκά για τις πολυεθνικές μέτρα. Μαζί με τον Φρίντμαν, οικονομολόγοι σαν τον Τζον Ουίλιαμσον, τον Άρνολντ Χάρμπεργκερ και τον Τζέφρι Σακς ορίζουν τα εξειδικευμένα πλαίσια και τις κατεθύνσεις. Ο τελευταίος, αφού... στούκαρε τη Βολιβία, πέρασε και άφησε ερείπια στην Πολωνία του Βαλέσα και τη Ρωσία του Γέλτσιν. 

Όροι και οδηγίες όπως «διαρθρωτική προσαρμογή», «όλες οι κρατικές επιχειρήσεις πρέπει να ιδιωτικοποιηθούν», «πρέπει να καταργηθούν οι φραγμοί στην είσοδο ξένων εταιριών (στις εγχώριες αγορές)» και άλλα παρεμφερή, φτώχυναν τις χώρες που υποτίθεται ότι έσωζαν. Στην Πολωνία, οι εργάτες των ναυπηγείων του Γκντάνσκ που επάνδρωσαν την Αλληλεγγύη και πρωτοστάτησαν στην ανατροπή του καθεστώτος με βασικό αίτημα τα εργασιακά τους δικαιώματα, σε λίγα χρόνια, με τη διακυβέρνηση του ηγέτη τους Λεχ Βαλέσα και τις μεταρρυθμίσεις του Τζέφρι Σακς, έφευγαν μετανάστες στο εξωτερικό, γιατί τα ναυπηγεία τους δεν υπήρχαν πια. 

Στην Αργεντινή, μέσα σε τρία χρόνια, ξεπουλήθηκε το 90% των κρατικών επιχειρήσεων στην αμερικάνικη Citibank, τη γαλλική Suez, την ισπανική Repsol και σε άλλα ολιγοπώλια που διαμοιράστηκαν όλα τα φιλέτα. 

Πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας είχε διοριστεί ο Ρόκε Φερνάντες, που προερχόταν από την Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Δεκάδες τέτοια στελέχη εισάγονταν στις υπό διάσωση χώρες και εφάρμοζαν τις πολιτικές λιτότητας, απολύσεων και ξεπουλήματος. Όπως έγινε αργότερα στην Ιταλία με τον Μόντι και στην Ελλάδα με τον Παπαδήμο, τον Παπακωνσταντίνου και τους άλλους. Ας σημειωθεί ότι παρ' όλες τις μεγαλοστομίες και την ελεγχόμενη προπαγάνδα από τα παπαγαλάκια των ΜΜΕ, κανένας από τους σωζόμενους δεν γλίτωσε. 

Στην Ελλάδα

Η πιο εξελιγμένη μορφή του καπιταλισμού της καταστροφής δια μέσου της θεραπείας σοκ με την πρόκληση τεχνητής κρίσης εφαρμόστηκε στην Ελλάδα, και μετά στην Κύπρο. Εδώ δεν χρειάστηκε επίθεση με πυραύλους, ούτε εισβολή με στρατεύματα, ούτε δικτατορία με βασανιστήρια και εξαφανίσεις. Μια εντόπια κλίκα, προσκολλημένη επί δεκαετίες στην εξουσία, ανίκανη και εξαρτημένη οικονομικά από τις διεθνείς τράπεζες και ιδεολογικά από τις μητροπόλεις, παρέδωσε χωρίς την παραμικρή αντίσταση την Ελλάδα, ανθρώπους, υλικά αγαθά, δημόσιο πλούτο και εθνική ανεξαρτησία, στα διεθνή αρπαχτικά. Όλα έγιναν τόσο γρήγορα και τόσο απότομα, που το δόγμα του σοκ πάγωσε και παρέλυσε την κοινωνία, πράγμα που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να αρχίσει καινά πραγματοποιηθεί η μαζική λεηλασία και εξάρθρωση της εθνικής οικονομίας. Το «λεφτά υπάρχουν» ήταν το πιο ευρηματικό δόλωμα για την αυτοπαγίδευση της κοινωνίας, που ακόμα προσπαθεί να συνειδητοποιήσει τι της έχει συμβεί. 

Η Ναόμι Κλαιν, που έγραψε Το Δόγμα του Σοκ - Η άνοδος του καπιταλισμού της καταστροφής (εκδόσεις Λιβάνη), σόκαρε με τη διαύγεια της ανάλυσης της το 2007. Δυστυχώς, οι λαοί άργησαν να διαβάσουν το βιβλίο της και οι πολιτικοί να ανησυχήσουν από τις εξαιρετικά τεκμηριωμένες επισημάνσεις της. Η εφαρμογή του «απίστευτου» είναι ακριβώς μία από τις πιο πετυχημένες συνταγές των παγκόσμιων τοκογλύφων και επιδρομέων.



_________________________
ΠΗΓΉ: από ΒΑΘΥ KOKKINO