Μετατρέποντας τον εργαζόμενο σε «ωφελούμενο»

Μέσα στην κρίση δημιουργείται μια γενιά ηττημένων εργαζόμενων που μπορούν να δεχθούν οποιεσδήποτε συνθήκες εργασίας προκειμένου να ξεφύγουν, έστω προσωρινά, από το φάσμα της ανεργίας

Του Οδυσσέα Αϊβαλή Η διάλυση των εργασιακών σχέσεων στα τρία χρόνια εφαρμογής της μνημονιακής πολιτικής, έχει οδηγήσει σε επιδείνωση της διαπραγματευτικής θέσης των εργαζομένων και σε αποδυνάμωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Γενικεύεται η εφαρμογή των συνθηκών εργασίας που είχαν επιβληθεί σε τμήματα των εργαζόμενων τάξεων πριν το μνημόνιο, όπως στους νέους, στους μετανάστες και στις γυναίκες. Τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκε στην αγορά εργασίας, και αρχικά στην αυτοδιοίκηση, το πείραμα του «ωφελούμενου», δηλαδή του συμβασιούχου εργαζόμενου που καλύπτει πάγιες ανάγκες αλλά χωρίς ουσιαστικά εργασιακά δικαιώματα. Το μοντέλο του «ωφελούμενου» αποτελεί πρόπλασμα για τις εργασιακές συνθήκες που έπονται για την πλειοψηφία των εργαζομένων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της επέκτασης του μοντέλου στον ιδιωτικό τομέα είναι το νέο πρόγραμμα απασχόλησης του ΟΑΕΔ για 35.000 νέους άνεργους έως 29 ετών, σε ιδιωτικές επιχειρήσεις. Το πρόγραμμα «προσφέρει» 460 ευρώ για κάθε μήνα εκπαιδευτικής πρακτικής άσκησης στους αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και 400 ευρώ τον μήνα στους απόφοιτους υποχρεωτικής εκπαίδευσης, ενώ το πρόγραμμα επεκτάθηκε και στις τουριστικές επιχειρήσεις. Το πείραμα του ωφελούμενου εργαζόμενου έχει διπλή απεύθυνση: αφενός προσφέρει 35.000 δωρεάν εργαζόμενους στις επιχειρήσεις χωρίς δυνατότητα εργασιακών διεκδικήσεων και, αφετέρου, διαπαιδαγωγεί ένα μεγάλο κομμάτι νέων εργαζόμενων στη λογική της επιδοματικής εργασίας με την οποία δεν μπορούν να καλύψουν τις βασικές βιοτικές τους ανάγκες. Δημιουργείται έτσι μία νέα γενιά εργαζομένων με επιστημονική εξειδίκευση στην πλειοψηφία τους, που αναγκάζεται να αποδεχτεί την έλλειψη οποιουδήποτε εργασιακού δικαιώματος, την απουσία συλλογικής διεκδίκησης και την εξάλειψη του συνδικαλισμού. Αστικοί μύθοι για την εργασία και την παραγωγή Πώς φτάσαμε, όμως, μέχρι εδώ; Σύμφωνα με την κυρίαρχη αφήγηση η έλλειψη ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας οφείλεται στο υψηλό μισθολογικό κόστος και στην ανελαστική αγορά εργασίας. Επίσης, ένα ακόμη επιχείρημα, το οποίο το υιοθετούν και τμήματα της Αριστεράς, υποστηρίζει ότι η Ελλάδα δεν παράγει τίποτα και άρα χρειάζεται παραγωγική ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας. Ξεκινώντας από το τελευταίο, κοιτάζοντας τους δείκτες της τελευταίας δεκαετίας πριν την κρίση (1997-2007), βλέπουμε ότι ο ελληνικός καπιταλισμός είχε μία τεράστια αύξηση σε τομείς όπως οι Μεταφορές, οι Χρηματοπιστωτικές Υπηρεσίες, η Βιομηχανία (Τρόφιμα, Χημικές Ουσίες, Παραγωγή βασικών μετάλλων, κ.α.) και στις νέες τεχνολογίες. Σε βαθμό που η αύξηση της παραγωγής σε πολλούς τομείς ξεπερνούσε ακόμα τον μέσο όρο της Ευρώπης των 15 ενώ στους υπόλοιπους τομείς παρουσιαζόταν η ίδια αύξηση. Επιπλέον, είναι χαρακτηριστικό ότι το ελληνικό κεφάλαιο πραγματοποιεί τα τελευταία χρόνια επενδύσεις στο εξωτερικό, κυρίως σε χώρες των Βαλκανίων, και ως επί το πλείστον στον χρηματοπιστωτικό τομέα και στις επικοινωνίες [1]. Έτσι, αποτελεί επιλογή του ελληνικού καπιταλισμού η απομάκρυνση από την αγροτική παραγωγή λόγω των μικρών περιθωρίων κέρδους. Ως προς την σχέση ανταγωνιστικότητας και κόστους εργασίας, είναι ξεκάθαρο ότι ενώ η παραγωγικότητα της εργασίας στην Ελλάδα ξεπερνούσε την Γερμανία και την Γαλλία την περίοδο 2000-2008, το πραγματικό ετήσιο κόστος εργασίας στην Ελλάδα παρέμενε το 2009, σημαντικά χαμηλότερο από το αντίστοιχο των προηγμένων ευρωπαϊκών κρατών. Αντίθετα, η Ελλάδα είχε και διατηρεί ακόμη ένα από τα υψηλότερα περιθώρια κέρδους στην ΕΕ των 15, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την περίοδο 1995-2009 όπου το μέσο περιθώριο κέρδους της ελληνικής οικονομίας ήταν 40%, το δεύτερο μεγαλύτερο στην ΕΕ. Έτσι, είναι σαφές ότι η πραγματική πρόθεση της συμπίεσης του μισθολογικού κόστους και της διάλυσης των εργασιακών σχέσεων είναι η βίαιη αναδιανομή του εισοδήματος και του πλούτου και η επιβολή ενός νέου μοντέλου του ελληνικού καπιταλισμού με κύριο χαρακτηριστικό την φθηνή, επισφαλή και απροστάτευτη εργασία [2]. Ένας ακόμη μύθος της κυρίαρχης ιδεολογίας είναι η παρουσίαση της Γερμανίας ως ιμπεριαλιστικής δύναμης που στο ¨σύνολό¨ της επιτίθεται στην Ελλάδα. Όμως ένας από τους βασικούς λόγους ανάπτυξης του γερμανικού κεφαλαίου είναι η ένταση της εκμετάλλευσης στην γερμανική εργατική τάξη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αύξηση της ενοικιαζόμενης εργασίας στην Γερμανία την τελευταία δεκαετία: υπολογίζεται ότι περίπου ένα εκατομμύριο εργαζόμενοι δουλεύουν ως ενοικιαζόμενοι με περιορισμένα εργασιακά δικαιώματα και αμείβονται με το 50% του βασικού μισθού. Η απάντηση των «από κάτω» Είναι σαφές ότι μέσα στην ανεργία, χωρίς εμφανή προοπτική διεξόδου και με μοναδική ρεαλιστική προοπτική την μετανάστευση, δημιουργείται μία γενιά ηττημένων εργαζόμενων που μπορούν να δεχθούν οποιεσδήποτε συνθήκες εργασίας προκειμένου να ξεφύγουν, έστω προσωρινά, από το φάσμα της ανεργίας. Η στρατηγική της αστικής τάξης, που προσπαθεί να διατηρήσει τα κέρδη της ρίχνοντας το βάρος στις δυνάμεις της εργασίας, είναι σαφής. Το ζήτημα είναι η δημιουργία της στρατηγικής «των από κάτω». Εκεί έρχεται η ανάγκη η Αριστερά να περιγράψει ένα σχήμα για τη ζωή μετά το Μνημόνιο και αυτό το σχήμα να γίνει ηγεμονικό και διεκδικήσιμο από τις εργαζόμενες τάξεις. Οι πρώτες σκέψεις οδηγούν στην ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας, που ξεκινάει από σήμερα, φτιάχνοντας κύτταρα από αυτοδιαχειριζόμενες επιχειρήσεις, καφενεία, εστιατόρια, βιβλιοπωλεία, εφημερίδες, παντοπωλεία. Η δεύτερη σκέψη είναι η επαναλειτουργία από τους εργαζόμενους επιχειρήσεων που κλείνουν όπως η ΒΙΟΜΕ, διαδικασία που θα βοηθούσε να απορροφηθεί το αργούν εργατικό δυναμικό που έχει εγκλωβιστεί στην μακροχρόνια ανεργία. Η κυβέρνηση της Αριστεράς θα πρέπει όλα αυτά τα εγχειρήματα να τα προωθήσει ως μέθοδο αντιστροφής της διάλυσης των τελευταίων χρόνων, φροντίζοντας παράλληλα για τη δημιουργία νομικού πλέγματος προστασίας των εργαζομένων. ____________ Σημειώσεις [1]. Λάσκος, Χ. - Τσακαλώτος, Ε.(2012), 22 πράγματα που μας λένε για την ελληνική κρίση και δεν είναι έτσι, Αθήνα: ΚΨΜ.  [2]. ό.π. More Sharing ServicesΜοιράσου το Οδυσσέας Αϊβαλής  REDNotebook22 Ιουλίου 2013 - 6:02 pm | Οδυσσέας Αϊβαλής